İnsanların bir-birilərindən fərqi özünü onların sosial həyat səviyyəsində göstərdiyi kimi, psixologiyalarında da biruzə verir. Onlar əzəldən bəri yaşadıqları həyatı o qədər mənimsəyirlər ki, öz xəyali dünyalarında belə həmin sərhədləri aşa bilmirlər. Beləliklə, varlı və kasıb psixologiyası formalaşır və insan sonradan başqa bir həyat tərzinə sahib olsa belə, yeni həyatın insanına xas cəhətləri qəbul edə bilmir.
Mövzu ilə əlaqədar psixoloq Ülviyyə Murtuzova “Operativ Media”ya bildirib ki, bunlar əqli və zehni inkişafdan doğacaq yanaşma tərzləridir ki, orada həm kübarcasına davranış sərgiləməsi, həm də insanın cahilcəsinə davranış nümunələri mövcuddur.
“Əvvəllər buna təkan verən səbəblər arasında ən çox ailə və böyüdülmə tərzinin əsas rol oynadığı deyilsə də, hazırda bioloji faktorun üstünlük daşıdığı qənaətinə gəliblər. Bunlarla yanaşı, sosial faktorların da rolu böyükdür. Adətən həddindən artıq eqo, özünü öymə, lovğalıq, narsist tipli xüsusiyyətlər özünü varlı psixologiyasında göstərir. Əslində isə insanın şəxsiyyətinin nə qədər inkişaf etməsi, fikir və düşüncələrinin zənginliyi bununla kifayətlənmir. İnsanların özünü mükafatlandırması və günahlandırması var ki, varlı psixologiya sahibi özü-özünü tərifləyərək mükafatlandırmaqla məşğul olarkən kasıb psixologiyalı şəxs hər şeydə özünü təqsirkar bilir".
Psixoloq qeyd edib ki, özünü günahlandırmaq hissi özgüvənin kiçilməsi, sıfırlanması və özdəyərinin itirilməsidir.
“Bəzən özgüvəni olmayan insanlar danışmaq haqqının olmadığını və bunu haqq etmədiklərini düşünürlər, ona görə onlara bəsit şəkildə kasıb psixologiyalı deyirik. Buna baxmayaraq həmin şəxsiyyətin özünü inkişaf və inşa etdirməsi, elmi və texniki biliklərə yiyələnməsi o qədər yüksək ola bilər ki, sadəcə danışmaq xətrinə danışanlara görə necə zəngin olduğu meydana çıxar. Burada problemin kökü insanların cəmiyyətlə özünü formalaşdırılması arasındakı problemdir ki, bu da birbaşa valideyn övlad arasındakı münasibətdən, hansı mühitdə böyüdülmədən qaynaqlanır. Varlı və ya kasıb psixologiyası konfliktli atmosferin təsiri nəticəsində formalaşır”.
Sevinc İbrahimzadə
