"Operativ Media" yayılan iddiaların həqiqi olub-olmadığını araşdırıb.

1. İstehsal prosesindəki emissiyalar

Akkumulyator istehsalı: Elektrikli avtomobillərin (EV) istehsalı zamanı ən mühüm ekoloji məqam akkumulyatorun (batareyanın) istehsalıdır. Bu proses üçün lazım olan litium, kobalt, nikel kimi xammalların çıxarılması və emalı ekoloji və sosial problemlərə səbəb ola bilər. Məsələn, mədən sənayesində torpağın, suyun çirklənməsi və yüksək enerji sərfi müşahidə edilə bilər.

Benzin/dizel mühərrikinin istehsalı: Daxili yanma mühərrikli avtomobillərin (ICE) istehsalı da ekoloji iz qoyur. Metal ərintiləri, plastik komponentlər və digər xammalların emalı, eyni zamanda yanacaq sistemlərinin qurulması da ətraf mühitə təsirlidir.

Bu iki növ avtomobilin istehsal prosesinin ekoloji təsirini müqayisə edən bir çox tədqiqatlar göstərir ki, elektrikli avtomobillərin ilkin istehsal prosesində (xüsusən akkumulyator səbəbindən) daha yüksək emissiya payı ola bilər. Lakin bu fərq, elektromobil istifadə edildikcə, yəni sürülərkən sərf olunan yanacağa ehtiyac olmadığı üçün zamanla “kompensasiya olunur” və nəticədə ümumi həyat tsikli üzrə (Life Cycle Assessment, LCA) ənənəvi avtomobillərlə müqayisədə çox vaxt daha az emissiya yaranır.

2. İstifadə prosesindəki emissiyalar

İstehsal olunmuş elektrik enerjisi: Elektrikli avtomobillərin emissiyası əsasən enerji istehsalı mənbəyindən asılıdır. Əgər enerji kömür, mazut kimi yüksək karbonlu mənbələrdən əldə olunursa, EV-lərin ümumi karbon izi artmış olur. Amma enerji xeyli dərəcədə bərpa olunan mənbələrdən (məsələn, günəş, külək, hidroenerji) və ya təmizləşdirilmiş təbii qazla işləyən stansiyalardan alınırsa, elektrikli avtomobillərin karbon izi qat-qat aşağı düşür.
Benzin və dizellə bağlı davamlı emissiyalar: Daxili yanma mühərrikli avtomobillər isə elə sürülən andan etibarən hər kilometrdə karbon (CO₂), azot oksidləri (NOₓ), xırda hissəciklər (PM) və digər zərərli qazlar istehsal etməyə davam edir. Bu, şəhər daxilində hava keyfiyyətinə bilavasitə təsir edir.

3. Həyat tsikli (Life Cycle Assessment, LCA) fərqləri

Elektrikli avtomobillərin ətraf mühitə təsirini daha dəqiq təhlil etmək üçün “həyat tsikli qiymətləndirilməsi” (Life Cycle Assessment, LCA) aparılır. LCA istehsaldan tutmuş avtomobilin utilizasiyasına qədər (xammal hasilatından, akkumulyatorun və digər detalların utilizasiyasına qədər) yaranan bütün ekoloji təsirləri əhatə edir.

Bir çox elmi araşdırma göstərir ki, istehsal prosesində elektrikli avtomobillər daha çox emissiyaya səbəb olsa da, istismar (sürmə) mərhələsində demək olar heç bir lokal karbon qazı buraxmır. O səbəbdən, elektrikli avtomobilin ümumi ekoloji təsiri (xüsusilə bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid genişləndikcə) ənənəvi benzin/dizel avtomobillərindən az olur.

Beləliklə, benzin və dizellə işləyən avtomobillərin “üzunmüddətli emissiyası” davamlı olaraq yuxarı qalır, çünki onlar hər zaman yanacaq sərf edir. Elektrikli avtomobillərdə isə əsas “ekoloji yük” istehsal zamanı (xüsusən böyük akkumulyator istehsalında) ortaya çıxsa da, sonrakı mərhələdə əhəmiyyətli dərəcədə azalır.

4. İkinci əl batareyalar və utilizasiya

Batareyaların təkrar emalı və ya ikinci həyat: Elektrikli avtomobillərin akkumulyatorları avtomobildə istifadə müddəti bitdikdən sonra (adətən 8-10 il və ya daha çox) təkrar emal edilə bilər və yaxud stasionar enerji anbarı kimi “ikinci həyat”a sahib ola bilər. Bu da resurslardan səmərəli istifadəni artırır və uzunmüddətli istifadədə ekoloji effekti yaxşılaşdırır.

Zərərli tullantılar: Akkumulyatorların tərkibindəki kimyəvi maddələr düzgün utilizasiya edilməzsə, ekoloji problem yarana bilər. Son illər batareyaların təkrar emalı sahəsində texnoloji irəliləyişlər aparılır ki, bu da elektrikli avtomobillərin ümumi ekoloji təsirini müsbət istiqamətdə dəyişir.

5. Şəhər və qlobal miqyasda hava keyfiyyəti

Şəhər daxilində zərərli qazların konsentrasiyası: Elektrikli avtomobillər şəhər daxilindəki havanın keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasında müsbət rol oynayır. Çünki benzin/dizel avtomobillərindən fərqli olaraq, toz hissəciklər (PM), NOₓ və digər zərərli qazların lokal emissiyası (yəni birbaşa atmosferə buraxılması) olmur.
İqlim dəyişikliyi: Elektrikli avtomobillər, xüsusilə enerji bərpa olunan mənbələrdən gəlirsə, ümumi istixana qazlarının (CO₂ və s.) azaldılmasında mühüm rol oynayır. Benzin və dizeldən istifadə isə bu qazların davamlı yayılmasına səbəb olur.

6. Nəticə

Elektrikli avtomobillərin daxili yanma mühərrikli avtomobillərə nisbətən daha zərərli olması iddiası, ümumilikdə, elmi araşdırmalarda öz təsdiqini tapmır. Şəhər daxilində atmosfer havasının çirklənməsinin azaldılması baxımından da EV-lərin üstünlükləri vardır.