Dezinformasiyanın xüsusiyyətləri:

1. Yanlış məlumat – həqiqətə uyğun olmayan və ya qəsdən təhrif edilmiş informasiya.
2. Qəsdən yayılması – dezinformasiya təsadüfən deyil, müəyyən məqsədlə yayılır.
3. Manipulyasiya – insanların davranışlarını, inanclarını və ya qərarlarını yönləndirmək məqsədi daşıyır.

Dezinformasiyanın formaları:

• Saxta xəbərlər – həqiqət kimi təqdim olunan, lakin tamamilə uydurma xəbərlər.
• Montaj edilmiş şəkil və ya videolar – həqiqəti təhrif edən və ya yanlış məzmun yaradan redaktə olunmuş vizuallar.
• Kontekstdən çıxarılmış faktlar – müəyyən faktların təhrif olunmuş formada təqdim edilməsi.
• Şayiələr və uydurmalar – şəxslər və ya qurumlar haqqında əsassız məlumatlar.

Dezinformasiyanın təsirləri:

• Cəmiyyətdə çaşqınlıq və narazılıq yaradır.
• İctimai fikri manipulyasiya edir.
• Təhlükəsizlik problemlərinə yol aça bilər.
• Demokratiyanı və azad medianı təhdid edir.

Dezinformasiyaya qarşı mübarizə aparmaq üçün mənbələrin yoxlanması, media savadlılığı və fakt-yoxlama alətlərindən istifadə vacibdir.

Dezinformasiya ilə mübarizə həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə görülməsi vacib olan tədbirlərdən ibarətdir. Bu mübarizə üçün aşağıdakı addımlar effektivdir:

1. Mənbələri yoxlamaq

• İlk mənbə: Məlumatın hansı mənbədən gəldiyini yoxlayın. Etibarlı və rəsmi mənbələrə üstünlük verin.
• Digər mənbələrlə müqayisə: Xəbəri bir neçə etibarlı mənbədən təsdiqləməyə çalışın.
• Müəllif haqqında məlumat: Məqalə və ya xəbərin müəllifinin kimliyini araşdırın.

2. Tənqidi yanaşma

• Xəbəri və ya məlumatı emosional qəbul etmədən əvvəl onun doğruluğunu araşdırın.
• Çox cəlbedici və ya şokedici məlumatlara qarşı ehtiyatlı olun.

3. Fakt yoxlama alətlərindən istifadə 

• Faktların düzgünlüyünü yoxlamaq üçün fakt-yoxlama saytları və alətlərdən istifadə edin:
  • Factcheck.org
  • Snopes.com
  • PolitiFact
  • Google Reverse Image Search – şəkillərin mənbəyini yoxlamaq üçün.

4. Media savadlılığını artırmaq

• Təlimlər və kurslar: Media və informasiya savadlılığı ilə bağlı təlimlərdə iştirak edin.
• Düşüncə: Onlayn məzmunu düzgün təhlil etməyi öyrənin.
• İnsanlara maarifləndirmək: Dezinformasiyanın nə olduğunu və necə yayılmasını başqalarına izah edin.

5. Emosional və sensasiya xarakterli xəbərlərə qarşı diqqətli olmaq

• Yalan və ya şişirdilmiş xəbərlər adətən insanların duyğularını manipulyasiya etməyə çalışır.
• Hər hansı "şok xəbər" və ya emosional başlıqların arxasında duran həqiqəti araşdırın.

6. Sosial mediadan məsuliyyətli istifadə

• Paylaşmazdan əvvəl məlumatı dəqiq yoxlayın.
• Dezinformasiyanı yayan mənbələrə və səhifələrə qarşı diqqətli olun.
• Sosial mediada şübhəli xəbərlərə dair şərh yazaraq başqalarını xəbərdar edin.

7. Texnoloji alətlərdən istifadə

• İnternetdə filtrləmə və təhlükəsizlik proqramlarından istifadə edin.
• Deepfake və redaktə olunmuş şəkilləri tanımaq üçün texnologiyalardan faydalanın.